Arco di Costantino

Boog van Constantijn

Roma | Lazio | Italia

De boog van Constantijn is de grootste van de drie overgebleven triomfbogen in Rome. Ze is ongeveer 25 meter hoog. Opgericht door de Senaat en het Volk van Rome om de overwinning te vieren van Constantijn op Maxentius bij de Milvische brug (18 oktober 312) en ingewijd op 25 juli 315. Gebouwd over de Via Triumphalis, de weg waarover de keizers vroeger tijdens hun triomftocht naar de Capitolijn trokken. In de middeleeuwen omgebouwd tot versterking en later onderdeel van een versterkt paleis van de familie Frangipani. Meerdere keren gerestaureerd en van aanbouwsels ontdaan in 1804. De triomfboog heeft drie doorgangen. Boven de middelste is aan beide zijden de wijdingstekst aangebracht:

IMP(eratori) · CAES(ari) · FL(avio) · CONSTANTINO · MAXIMO · P(io) · F(elici) · AVGUSTO · S(enatus) · P(opulus) · Q(ue) · R(omanus) · QVOD · INSTINCTV · DIVINITATIS · MENTIS · MAGNITVDINE · CVM · EXERCITV · SVO · TAM · DE · TYRANNO · QVAM · DE · OMNI · EIVS · FACTIONE · VNO · TEMPORE · IVSTIS · REM-PUBLICAM · VLTVS · EST · ARMIS · ARCVM · TRIVMPHIS · INSIGNEM · DICAVIT ·

Dat betekent vrij vertaald: De Senaat en het Volk van Rome hebben deze boog, met overwinningen versierd, opgedragen aan keizer Caesar Flavius Constantinus, Vrome, Gezegende Augustus, omdat hij, door Goddelijke inspiratie en met zijn grootsheid van geest, met zijn leger en rechtvaardig wapengeweld de staat in een klap heeft gewroken op de tiran en al diens volgelingen.
Dat "door Goddelijke inspiratie" is in verband gebracht met de verschijning van het Kruis voorafgaand aan de slag en de latere bekering van Constantijn tot het christendom.

Het hele monument is overdadig versierd met bouwplastiek en reliëfs waarvan het meeste afkomstig is van oudere monumenten. Het is het oudst bekende voorbeeld van het gebruik van spolia, dat wil zeggen: het hergebruik van bouwdelen. De reden daarvoor was dat er in de tijd van Constantijn niet voldoende artistiek vakmanschap te vinden was om een monument van hoge kwaliteit te maken, maar Constantijn dat toch wilde.
Het beeldhouwwerk uit de tijd van Constantijn laat een wat onbeholpen vormgeving zien. Uit zijn eigen tijd zijn de postamenten onder de zuilen (overwinningsgoden, soldaten en krijgsgevangen barbaren); de zwikken aan weerszijden van de centrale doorgang (vliegende overwinningsgodinnen die trofeeën meevoeren en personificaties van de seizoenen); de zwikken van de lage doorgangen (stroomgoden); de sluitstenen van de kleine bogen (sterk verweerde allegorische figuren); de binnenwanden van de kleine doorgangen (reliëfs van acht grote keizerbustes, ook sterk verweerd); het fries boven de kleine bogen en op gelijke hoogt op de zijkanten (zes panelen die de strijd tegen Maxentius weergeven, te beginnen aan de korte kant in het westen, de kant van de Palatijn: het vertrek van het leger uit Milaan; beleg van Verona; slag bij de Pons Milvius; intocht in Rome (oostkant bij Colosseum); toespraak op het Forum; uitdelen van geld op het forum van Caesar). Ook uit de tijd van Constantijn zijn de ronde voorstellingen op de korte zijden die de maan (west) en de zon (oost) voorstellen.
De Korinthische kapitelen zijn uit een monument van Domitianus.
Afkomstig van het forum van Trajanus en uit zijn regeerperiode zijn de acht beelden van gevangen genomen Daciërs (op de attiek, boven de zuilen, met vernieuwde hoofden uit de 18e eeuw); de twee reliëfs op de korte zijden van de attiek en de twee aan de binnenkant van de grote doorgang -vier stukken van wat oorspronkelijk één, vijfendertig meter lang reliëf was van een veldslag dat misschien in de basilica Ulpia hing.
Uit de tijd van Hadrianus zijn de acht ronde reliëfs boven de kleine bogen met jacht- en offerscènes waarop Hadrianus en Antinoüs (zijn geliefde) waren afgebeeld, maar het hoofd van Hadrianus is vervangen door dat van Constantijn in de jachtscènes en dat van Licinius (zijn medekeizer) in de offerscènes.
Uit de tijd van Commodus zijn de acht panelen op te attiek aan de lange zijden die over het keizerschap van Marcus Aurelius gaan (maar de hoofden van de keizer zijn in de 18e eeuw bewerkt). Aan de zuidkant van links naar rechts: een barbaarse aanvoerder wordt voorgeleid aan de keizer; gevangenen worden voorgeleid aan de keizer; de keizer spreekt zijn soldaten toe; offer in de legerplaats (Souvetarilis). Op de noordkant van links naar rechts: aankomst in Rome van de keizer (Adventus); vertrek uit Rome van de keizer (Profectio); uitdelen van geld aan het volk (Congiarium); overgave en ondervraging van een barbaarse aanvoerder.